Kırsal Kalkınma ile Tersine Göç Yaratılabilir

Son dönemde belki de en çok konuştuğumuz konuların başında kırsal kalkınma geliyor. Kırsal kalkınma konusunda çalışmaları bulunan Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Parisa Göker bu sayımızın konuğu oldu.. Endüstri devrimiyle birlikte yaşanan sosyal, çevresel ve kültürel dönüşümler, sürdürülebilir kalkınma, eko turizm ve kırsal turizm ana başlıklarımızdı. Keyifle okumanız dileğiyle…

Öncelikle sürdürülebilir kalkınmadan başlayalım; bu konuda neler söylemek istersiniz?

Dünyanın hızla sanayileşmesi, insanların bilinçsiz tüketim alışkanlıkları, hızlı nüfus artışı, büyük kentlere yapılan göçler ve kentlerin taşıma kapasitelerinin aşılması gibi dünyayı çevresel anlamda tehdit eden konular sürdürülebilirlik konusunun ana odaklarıdır. Özellikle, endüstri devrimiyle birlikte; çevresel olarak yenilenemeyen doğal kaynakların bilinçli kullanımının sağlanması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının teşvik edilmesi ve doğanın korunması sürdürülebilir bir eko sistem için öncelikli hedeflerdir. Günümüzde ki dünyada küreselleşmenin de etkisiyle, kentler; sosyal, çevresel ve kültürel olarak bir dönüşüm içine girmişlerdir. Bu değişim ve dönüşüm, kentlerde özgünlüğün yok olmasına, kentlerin kimlik kaybı yaşamasına neden olmuş, beraberinde pek çok sorun doğurmaya başlamıştır. Tüm bu yaşam döngüsü için dünya arazisi insan faaliyetlerinin temelini oluşturmaktadır. İnsanoğlu var olduğu günden beri arazi ile ilişki içinde olmuştur. Küresel yönlendiricilerin etkisiyle (tarım, endüstri, sürdürülebilir kalkınma, kentleşme, ulaşım, vb.) dinamik bir yapıya sahip olan bu ilişki, tarihin farklı dönemlerinde farklı şekillerde varlığını devam ettirmiştir. Gelişmekte olan ülkelerde bulunan doğal kaynaklar; yanlış̧ ve plansız arazi kullanımı, hızlı nüfus artışı, duyarlı ekosistemlerdeki toprak erozyonu, kıt kaynaklara yönelik çok yönlü̈ talepler, fakir kırsal nüfus, kurumsal desteklerin yetersizliği veya olmayışı vb. nedenler ile tehlike altında bulunmaktadır. Bu durum ekolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel sorunların yaşanmasına ve böylece sürdürülebilir kalkınmanın tehlikeye girmesine neden olmaktadır.

Kırsal alanı nasıl tanımlarsınız?

Kırsal alan kavramı kırsal turizmin gerçekleştirilmesinde kullanılan esas alan olması sebebi ile kırsal turizmi daha açık anlatmak açısından tanımlanması gerekli olan bir kavramdır. Ancak kırsal alanların içerdiği sosyo-kültürel, ekonomik, çevresel ve mekânsal farklılıkların, çağın değişen koşullarıyla birlikte yeni anlamlar kazanması, kesin bir kırsal alan tanımı yapılmasını zorlaştırmaktadır. Tüm bu kırsal yerleşimlerin ortak özelliği; ekonominin tarım ve hayvancılığa dayanması, nüfus yoğunluğunun düşük olması, gelir seviyesinin düşük olması, geniş aile yapısı ile sosyal ilişkilerin gelenek ve göreneklere göre devam ettirilmesidir.

Kırsal turizmin kırsal alanlara katkısı nedir?

Kırsal turizm; Kırsal alanlarda, sürdürülebilir doğal kaynakların kullanımın esas alınması ile bir taraftan kırsal kesimin gelir düzeyinin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi yolu ile gelişmişlik farklarını azaltırken, diğer taraftan çevresel ve kültürel değerlerin korunmasını ve geliştirilmesini gözeten,yerelde farklılaşan sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri, ihtiyaçları, potansiyelleri ve dinamikleri dikkate alarak çok sektörlü bir yaklaşımla planlanan faaliyetler bütünü olarak kabul edilmektedir.

Ekoturizm ve sürdürülebilir turizm nedir?

Türkiye flora ve faunası “ormanları, dağları, yaylaları, kıyıları, gölleri, akarsuları” gibi doğal varlıkları ile dikkat çekici jeolojik oluşumlara sahiptir. Gerek tarihi ve kültürel, gerekse doğal değerlere sahip olma nedeni ile ülkemiz eko turizm açısından önemli kaynaklara sahiptir. Eko turizm yeryüzünde ki doğal ve kültürel kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamanın yanı sıra yerel halkların ekonomik kalkınmasına destek sağlayan, sosyal ve kültürel bütünlüklerini koruyan, çevreye duyarlı bir seyahet şekli olarak da tanımlanabilmektedir. Sürdürülebilir turizm ise doğal kaynakların korunarak kalkınmanın gerçekleşmesini ve turizm gelişiminin planlı temellere dayandırılmasını önkoşul olarak kabul etmektedir. Bu doğrultuda doğal ve kültürel varlıklar korunurken bölgede ekonomik ve sosyal gelişim de sağlamaktadır. Turizm açısından verimli arazilerin planlanarak kullanımı ile turistik destinasyonlarda sürdürülebilir turizm yönetimi uygulamaları hayata geçirilebilmektedir. Bu uygulamalar ile uzun dönemli ekonomik gelişim ve toplumsal bir fayda ortaya çıkmaktadır.

Eko turizmin katkılarından bahseder misiniz?

Eğer turizm iyi planlanır ve kontrol edilebilirse, çeşitli yollarla çevrenin korunmasına ve gelişmesine yardımcı olur. Örneğin; önemli doğal alanların korunmasının sağlanması, tarihi arkeolojik yerlerin, ve mimari karakterlerin korunması, çevre kalitesinin geliştirilmesi, çevre değer ve çevresel duyarlılığının arttırılmasından bahsedebiliriz.

Eko turizm kapsamında hangi faaliyetlerden bahsedebiliriz?

Bir bölgede ekotuzim potansiyelini belirlemek için alanın rekreasyonel olanakları, bitki varlığı, piknik alanları, kültürel ve doğal varlığı, turizm olanaklarının incelenmesi gerekmektedir. Bu faaliyetleri belirlemek amacı ile ise alanın eko turizm potansiyelini üç başlık altında ele almak mümkündür. Bu üç başlık Dinlenmeye Dayalı, Öğrenmeye Dayalı, Eğlenmeye Dayalı içeriklerdir. Bu başlıklar kendi içinde çeşitli rekreasyonel faaliyetleri barındırmaktadır. Öğrenmeye dayalı faaliyetler kapsamında; kuş gözlemciliği, bitki teşhisi çalışması, tarihi ve kültürel niteliğe sahip sosyal veya sivil mimari örnekleri gelirken, dinlenmeye dayalı olarak ise yayla turizmi, kamp-karavan turizmini örnek verebiliriz. Eğlenmeye dayalı turizm seçeneğinde ise trekking, bisiklet, safari, olta balıkçılığı, dağcılık gibi sportif aktivitelerden bahsetmek mümkündür.

Kırsal gelişim nasıl sağlanır?

Yapmış olduğum farklı bölgelerdeki çeşitli ekoturizm araştırmalarına dayanarak: ekoturizm faaliyetlerine yönelik yerel halkın ekonomik kalkınma amacı ile bu aktivitelerin gerçekleştirilmesine olumlu görüşlerinin bulunması, iklim ve coğrafi koşulların elverişli olması, tabiat parkları, ormanlar, yaylalar, göl ve göletlerin bulunması nedeni ile ülkemiz ekoturizm faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi açısından önemli kaynaklara sahiptir. Bu doğrultuda her bölgede ekoturizm kapsamında yer alan sosyal, kültürel, doğal, sportif ve rekreasyonel aktivitelerin uygulanması ve geliştirilmesi amacı ile her bir etkinlik için “Ekoturizm Eylem Programları” hazırlanmalıdır. Hazırlanacak olan eylem planları bölgenin turizm planlamasına entegre edilerek yönlendirici konuma getirilmelidir. Ekoturizm etkinliği olarak yapılacak eylemlerin ekolojik katkı sağlanması da hedefler kapsamında yer almalıdır. Ekoturizm etkinlik alanları, rotalardaki tüm doğal ve kültürel değerlerin envanteri oluşturulmalıdır. Eylem planının hazırlanması ve gerçekleştirilmesi için ilgili meslek disiplinlerinden oluşan uzmanlar ve ilgili paydaşlar ile çalışılmalıdır. Envanter oluşturma çalışmalarında elde edilen veriler sayısal haritalara işlenmeli, veriler çoklu medya biçimleri (Film, fotoğraf, ses vb.) ile belgelenmeli, ortaya çıkan bilgiler GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi) ortamına işlenerek sürekli güncellenmelidir.

Kırsal kalkınmanın bölge halkı üzerindeki etkileri nelerdir?

Kırsal kalkınma, bölge halkı ve gelen turistler arasında kültürel bir alışveriş fırsatı yaratır. Kurulan bu kültürel bağ ile bölge yaşamı ve gelenekleri uzak coğrafyalara kadar taşınırken, turistlerin günlük ihtiyaçlarının karşılanması ile yaratılan turizm geliri bölge halkı açısından hem işlerini geliştirebilecekleri bir kaynak yaratırken hem de hem de geçimlerini sağlamalarına katkı sağlar. Böylece metropollere olan göç dalgası küçülerek, başarı sağlamış olan bu kırsal bölgelere ters göç hareketi de yaratılabilir. Bu faydaların yanı sıra üretilen yerel ürünlerin markalaşması sağlanarak daha büyük gelirler de bölgeye kazandırılabilir. Kırsal kalkınma alışılmış tatil destinasyonlarına alternatifler üreterek bölge tanıtımına, bölge halkının sosyal gelişimine, göç verilmesinin önlenmesine, katma değerli ürünlerin üretilmesine, kaynak kullanımlarının iyileştirilmesine büyük katkılar sağlar.